Voor mij een onbekende, in Duitsland alom gevierd. Toen ik in Aken was ging ik vol verwachting naar boekhandel Backhaus en vroeg de medewerker om tips. Hij kwam met drie of vier boeken, en het boek van Judith Hermann sprak me aan, alsmede wat deze sympathieke medewerker erbij vertelde. Hermann kan alles zo mooi zeggen!
Dit in combinatie met die titel, Wir hätten uns alles gesagt. Hermann zegt het dus allemaal heel mooi, maar je wil toch ook weten wat ze allemaal gezegd zou hebben. Misschien ik niet zozeer als wel de Duitse lezer die sinds 1998 boek na boek van Hermann leest waarin ze niets over zichzelf zegt, en die steeds benieuwder was naar wie ze nu eigenlijk wel is. En in dit boek spreekt ze dan eindelijk over zichzelf.
De recensent moet zich uit de tentakels van de literaire auteur redden. Hij kan haar interviewen, wat ook wel gebeurt, maar dan zit hij nog steeds met die literaire boeken, waar de auteur toch weer versluierder spreekt. Het is nu eenmaal literatuur, dus dan zal er ook wel iets in onszelf zitten wat dit opzoekt, die sluiers. En als die auteur het spel meesterlijk speelt, heel veel zeggen zonder dat je weet waar je aan toe bent, zoals Hermann, dan zegt de recensent: eigenlijk moet je alle andere boeken van Hermann hebben gelezen om dit boek überhaupt te kunnen volgen. De recensent heeft dit uiteraard gedaan. Eigenlijk zegt de recensent: dit boek is speciaal voor mij.
Mijn lezer weet al, hopelijk, dat ik niet die recensent ben, en ik heb helemaal geen andere boeken van Judith Hermann gelezen, nog niet. Ik zal het voorlopig dus met dit boek moeten doen. Kan zijn dat Hermann alleen maar zaken wil afsluiten, om interessant te blijven, mysterieus, als speciaal geschenk eventueel voor haar recensent die haar helemaal kan volgen. Kan ook zijn dat ze toch wel iets zegt, en bij literatuur is altijd van belang hoe het wordt gezegd. Welnu, ik lees op p.150:
Mache ich auf, wenn ich eine Geschichte schreibe.
Oder mache ich zu.
Nemen we even aan dat deze zinnen ook voor mij bedoeld zijn, dan moet ik iets met die structuur van de vraagzinnen en het feit dat ze niet worden gevolgd door vraagtekens maar punten. Ik ben geneigd te denken dat Hermann aan het peinzen is en dit gepeins met ons wil delen. Mij is duidelijk verder dat Hermann deze zinnen uit in een roman, een Geschichte. Het zou dus ook van belang kunnen zijn voor deze Geschichte, voor dit boek. Wat is ze in godsnaam aan het doen, hier voor onze ogen, doet ze open of doet ze dicht?
Het boek gaat naar mijn idee over verzuim, over dingen die we verzuimd hebben. Dat had je misschien ook al gedacht, bij die titel. We zouden elkaar alles hebben verteld. Dat gaat over haar verblijf met Jon ergens in een kasteel waar ze bijna met elkaar een heel weekend opgesloten waren. De ik-persoon (Hermann zelf?) schrijft later een kort bericht aan Jon:
Ich schrieb, ich wäre ausgesprochen gerne ein ganzes Wochenende über mit ihm in einem Provinzschloss eingesperrt gewesen, ich schrieb, wie bedauerlich, wir hätten uns alles gesagt. (p.132)
Er is wel vaker iets dat we hadden kunnen doen maar niet hebben gedaan. Met name tijdens de pandemie, waarover dit boek ook gaat, de tijd dat we ook werkelijk met elkaar opgesloten zaten. En elkaar misschien toch niet alles verteld hebben. Zoveel verzuim.
Zonder dat verzuim geen Geschichte, zou je kunnen zeggen. Zelfs als je in dat verhaal waarin je misschien alles vertelt (het boek van Hermann) de vraag opwerpt of je open of dicht doet, dan nog is er dat verzuim. Structureel nog wel, het is nu eenmaal literatuur, met die lezers die echt alles willen weten, met name ook of dit boek echt wel over Hermann zelf gaat, of zij die ik-persoon is.
Ik stel me voor dat haar boek speciaal voor mij is. Ik heb het gekozen, zij het op advies van die medewerker van Backhaus. Mijn blogs zijn een herhaalde mislukking, ontstaan uit het misverstand dat ik moet formuleren wat dit boek voor mij betekent. Ik ga me nu ook zelf afvragen: doe ik dicht of doe ik open? Is het niet aan de andere lezer zelf om uit te maken wat er gebeurt?
Een teken dat in deze richting wijst, deze eis van de andere lezer, is als iemand me zegt: Anton, ik ga eerst zelf dat boek lezen voordat ik je blog lees. Ik denk nu dus: het is misschien niet de bedoeling dat we elkaar alles vertellen, dat is niet wat jij wil.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten